Meidoorn, struik, haag of boom

Word je ook verleid door de bes .. als mens of als vogel, het kan allebei. In een natuur vol bessenstruiken lopen of vliegen we er langs. Ze zijn er in alle kleuren; van rood, oranje, geel en zelfs van groen tot donkerblauw. Maar ze zijn ook vaak vergezeld van doornen.

Na de vuurdoorn (vorig deel) gaan we op zoek naar de meidoorn (Crataegus).

What’s in a name? de struik bloeit in mei en de takken zitten vol met doorns. De botanische naam Crataegus is afgeleid van het Griekse woord kratos wat kracht/sterkte betekent en slaat op de hardheid van het hout.

De meidoorn is een bladverliezende, winterharde, traag groeiende, doornige heester, die gedijt in alle grondsoorten, in zon en halfschaduw en verdraagt ook de volste wind. Ze komen zowel in de stadstuin als in het landschap tot hun recht, als kleine boom, als bloeiende bessenstruik of in de vorm van een ondoordringbare haag

De meidoorn kan goed tegen de zoute zeewind en is daarom veel aangeplant in de duinstreken. In de duinen hebben alleenstaande meidoorns vaak de vorm van een waaiboom. Door de zuidwestenwind zijn ze dan krom gegroeid met alle takken naar het noordoosten.

Meidoorn werd vaak aangeplant omdat ze een ondoordringbare haag vormen rond weidegronden. Met die akelige stekels raak je er niet zo snel doorheen. Ze zijn al sinds jaren de meest gebruikte haag.

Op zonovergoten lentedagen kunnen we genieten van hun verblindende schoonheid. In mei en juni zijn deze stekelige struiken zo overdekt met witte bloesem, dat ze besneeuwd lijken. De sterk geurende bloesem is een waar genoegen voor bijen, vlinders, hommels en zweefvliegen. De struiken en bomen kunnen zo’n 10 meter hoog worden.

De bloemen worden in de vroege herfst gevolgd door donkerrode bessen, die geliefd zijn bij vogel en mens. Ze zijn een ware lekkernij voor lijsters, merels, koperwieken, kramsvogels, spreeuwen en goudvinken (voor de zaden). De wat zure bessen kunnen we zelf ook eten, rauw of als compote.

De doornen zijn een ideale bescherming van vogels en vogelnesten, maar ook van de bessen. De grote grazers in de natuur houden namelijk niet van dat stekelig gedoe.

In en op de meidoorn zijn veel soorten motten, kevers en wespen te vinden. Tijdens de zomer kunnen de rupsen erg hinderlijk zijn en de bomen totaal kaal vreten. De struiken en bomen kunnen wel 500 jaar oud worden. Het hout is hard en geschikt voor houtsnijwerk.

Er is de éénstijlige meidoorn (crataegus monogyna) en de tweestijlige meidoorn (crataegus laevigata). De twee soorten lijken zo veel op elkaar dat ze vaak worden verward. Het slaat op de hoeveelheid stijlen in de stampers: monogyna = éénstijlig -  laevigata = tweestijlig.

foto boven; éénstijlig  -  foto onder; tweestijlig

Een tip om ze goed uit elkaar te houden: het blad van de éénstijlige meidoorn is dieper ingesneden dan dat van de tweestijlige en elke bladlob is gepunt/getand. De eenstijlige bloeit enkele weken later.

In Frankrijk wordt de meidoorn ook 'noble épine' genoemd, omdat men geloofde dat de doornenkroon van Jezus van meidoorntakken gevlochten was.

Op plaatsen waar veel fruitbomen staan, zijn meidoornhagen niet zo geliefd. Ze kunnen het bacterievuur (Erwinia amylovora) verspreiden. Dit is een dodelijke ziekte voor appel-en perenbomen. Er zijn jammer genoeg, op sommige plaatsen, veel meer meidoorns opgeruimd dan eigenlijk nodig was voor de bestrijding van het bacterievuur. Hele landschappen verloren daarmee hun eeuwenoude karakter en broedvogels verloren een veilige plek om te nestelen.

Weetjes

• volgens een legende zou de meidoorn ontstaan zijn uit een bliksemschicht. Daarom werd de struik vaak gebruikt voor begrafenisvuren, de kracht van de heilige rook zou de overledene rechtstreeks naar de hemel brengen.
• Bij de Kelten werd er ieder jaar een meikoning en meikoningin gekozen. Het slapen bij de vuren van Beltane (vruchtbaarheidsfeest) werd later vervangen door het dansen om een meiboom, waarin rode en witte linten werden gehangen.
• Bij de Grieken was de meidoorn gewijd aan de godin Maia, naar wie de maand mei is genoemd. Later werd de boom gekerstend en gewijd aan Maria, vandaar dat meidoorns vaak bij Mariakapelletjes zijn aangeplant.
• In sommige streken geloofde men dat de vernietiging van een meidoornstruik onheil bracht, evenals het in huis halen van de bloemen.
• In Rome was de meidoorn een belangrijk afweermiddel tegen heksen en werden meidoornbladeren in wiegjes van pasgeborenen gelegd.
• Boeren gebruikten meidoorn om het vee te beschermen door rond 1 mei de stallen uit te roken door het branden van meidoornhout.
• In veel streken werden meidoorns aangeplant als bliksemafleider. Omdat de struik heel weinig vocht bevat zou het inderdaad kunnen helpen.
• Een staf van meidoornhout gemaakt, helpt tegen alle kwalen.
• Vind je op 1 mei een meidoorntak met bloesems voor je deur, dan staat er een minnaar om de hoek te kijken…