/ 30 Nov

Plantencombinaties voor de moestuin

Eigen moestuin of volkstuin

Voor het zelf telen van groente, fruit of kruiden in moestuin of volkstuin heb je het één en ander nodig. Allereerst natuurlijk een lapje grond rondom het huis (moestuin) of als deel van een gemeenschappelijk stuk land elders (volkstuin) van tenminste 30 m2 en (voor één persoon) liefst niet meer dan 250 m2, want anders wordt het wel heel veel werk. Verder is er toch wel een goede basiskennis van het telen vereist: welke groenten moet je wanneer in welke grond inzaaien/aanplanten, bemesten, bewateren en uiteindelijk oogsten? (Linksboven: uien en wortelen naast elkaar.)

Daarna is er nog het aspect kennis van planten en plantencombinaties met het oog op het behalen van een optimale oogst. Sommige planten hebben namelijk een gunstige werking op elkaars groeiproces, andere soorten juist het tegendeel en van een derde groep blijft de uitwerking neutraal. Je zou bijna kunnen zeggen dat sommige planten elkaar goed liggen en andere elkaar niet uit kunnen staan, net zoals dat bij mensen het geval kan zijn. Waar komen deze anti- en sympathieën uit voort? Kunnen planten ruziemaken? Zijn ze emotioneel? Nee, dat is het niet; bij planten liggen de zaken toch even anders.

Plantencommunicatie

Het heeft alles te maken met de communicatie tussen planten en dan vooral met de daarvoor gebruikte signaalstoffen (zie ook: Plantentaal, de communicatie van planten).

Afkeer tussen planten onderling

Planten kunnen zich verdedigen tegen bepaalde plagen (zoals bijvoorbeeld luis, rupsen of larven) door specifieke signaalstoffen af te geven, waardoor dan de natuurlijke vijand van die bepaalde plaag (bijvoorbeeld de sluipwesp of het lieveheersbeestje) wordt aangetrokken.

Linksboven: Oost-Indische kers.

Echter, die signaalstoffen kunnen zodanig sterk aanwezig zijn, dat zij buurplanten belemmeren in hun groei. Ook kunnen de signaalstoffen die van de buurplanten overvleugelen, waardoor deze eerder ten prooi zullen vallen aan plagen, schimmels en dergelijke. In het slechtste geval 'neutraliseren' de signaalstoffen van beide planten elkaar, zodat geen van twee kunnen terugvallen op dit verdedigingsmiddel. De planten kunnen elkaar in feite niet 'verdragen' en dienen dan ook beslist niet in elkaars buurt te worden geplant.

Samenwerking van planten

Andere planten werken juist weer gunstig op elkaars ontwikkeling. Dat kan zijn, omdat de ene plant een plaag bestrijdt, waar de andere gevoelig voor is. Een voorbeeld daarvan zijn afrikaantjes (Tagetes patula, zie foto links), die via hun wortels bepaalde stoffen aan de bodem afgeven, die plantenaaltjes (kleine organismen) afweren. De wortels van de roos zijn juist erg gevoelig voor plantenaaltjes; als je dus tussen de rozen altijd een aantal afrikaantjes plant, zullen de rozen beter gedijen.

Sommige planten helpen om elkaars parasiterende vliegen te misleiden. Het naast elkaar telen van wortelen en uien is zo'n goede combinatie. De wortelvlieg herkent door de geur van de uien het wortelbed niet en de uienvlieg wordt juist misleid door de geur van de wortelen. Beide bedden blijven van het ongedierte verschoond. Een ideale samenwerking!

Een andere samenwerking kan er één zijn van bemesting. Bepaalde planten gaan een samenwerking aan met bacteriën, die stikstof uit de lucht kunnen fixeren. De planten verkrijgen daardoor extra meststof voor zichzelf en voor de buurplanten. Peulvruchten, zoals alle soorten bonen en erwten, klaver en els (boom) maken hier gebruik van en zijn dus gulle buren om naast je te hebben groeien.

Rechts: ideale combinatie van maïs (steun), bonen (stikstofvoorziening) en pompoenen (schaduw en vochtbehoud bodem).

En dan zijn er nog klimplanten, die steunen of klimmen op stevige grote buren zoals bijvoorbeeld bomen en maïsplanten, of bladrijke planten, die de felle zon afschermen en daardoor vochtverdamping uit de bodem tegengaan, waar buurplanten weer van kunnen profiteren.

Goede buren: neutrale, maar gunstige planten

Een aantal planten zijn zo 'aardig' voor de buurplanten, dat zij in feite in elke plantencombinatie zouden kunnen worden gebruikt. Dit zijn: de al genoemde afrikaantjes, duizendblad (Achillea millefolium, zie foto rechts) en petunia's.

Voor- en afkeuren van planten

Hieronder een aantal van de bekende goede en slechte combinaties. In deze tabel worden vooral de uitgesproken combinaties genoemd; de lijst is niet uitputtend, dat wil zeggen niet alle groenten of kruiden zijn in de lijst opgenomen.

Naam	GUNSTIGE combinatie	ONGUNSTIGE combinatie
Aardappelen	Bonen, dille, karwij, knoflook, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, mierikswortel, munt, spinazie, spruiten, suikermaïs	Asperges, courgette, erwten, framboos, komkommer, Oost-Indische kers, pompoen, selderij, tomaat, ui, wortel, zonnebloem
Aardbei	Knoflook, peterselie, prei, radijs, sla, spinazie, stambonen, tomaat, tijm, ui, veldsla	Bloemkool, broccoli, komkommer, spruiten
Andijvie	Kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), prei, tomaat, venkel
Artisjok	Bonen, suikermaïs
Asperges	Basilicum, dille, koolrabi, peterselie, sla, tomaat	Aardappel
Aubergine	Bonen, kattenkruid, marjolein, sperziebonen, suikermaïs
Basilicum	Asperge, paprika, pepers, selderij, tomaat
Bieten (rode)	Dille, knoflook, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, paprika, pepers, prei, schorseneren, snijbiet, stambonen, uien, witlof	Prei, spinazie, suikermaïs
Bloemkool	Bonen, dille, kamille, oregano, salie, selderij	Aardbei,erwten, tomaat, niet op een veld telen waar voorheen spinazie stond
Bonen	Aardappel, aubergine, bloemkool, bonenkruid, komkommer, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), Oost-Indische kers, pompoen, rozemarijn, salie, selderij, suikermaïs	Bieslook, knoflook, prei, sjalot, venkel, ui
Borago (oliehoudend zaad, stengels kunnen gekookt als groente dienen)	Aardbei, rozen, tomaat
Broccoli	Dille, kamille, rozemarijn, salie, selderij	Aardbei, Oost-Indische kers, oregano, tomaat
Courgette	Maïs, sla, ui	Aardappel, komkommer
Dille	Komkommer, sla, wortel, ui
Erwten	Bieten, bonen, dille, komkommer, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, munt, pompoen, radijs, salie, selderij, sla, spinazie, suikermaïs, venkel, wortel	Aardappel, bloemkool, knoflook, prei, sjalot, tomaat, ui
Framboos	Knoflook, viooltjes	Aardappel
Knoflook	Aardbei, bieten, framboos, komkommer, meloen, paprika, pepers, sla, tomaat, wortel	Bieslook, erwten, prei, rabarber, spinazie, tarwe
Komkommer	Bonen, dille, erwten, knoflook, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), knoflook, Oost-Indische kers, selderij, sla, suikermaïs, ui, venkel	Aardappel, koolrabi, radijs, rammenas (rettich of daikon), tomaat
Kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool)	Andijvie, bieten, bonen, erwten, kamille, komkommer, prei, rabarber, radijs, sla, snijbiet, spinazie, veldsla, wortel	Oregano
Koolrabi	Aardappel, asperges, bieten, erwten, prei, radijs, salie, selderij, sla, spinazie, ui, veldsla	Komkommer, tomaat
Meloen	Knoflook, radijs, suikermaïs
Pastinaak	Suikermaïs, ui	Sla, selderij, tomaat
Paprika / pepers	Basilicum, bieslook, bieten, knoflook, prei, tomaat, ui
Pompoen	Erwten, radijs, sla, suikermaïs, zonnebloem	Aardappel, salie
Prei	Aardbei, andijvie, bieten, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, paprika, pepers, peterselie, schorseneren, selderij, sla, tomaat, veldsla, wortel	Bonen, erwten, radijs, (rode) bieten, ui
Rabarber	Kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), sla, spinazie, veldsla	Knoflook
Radijs	Aardbei, erwten, komkommer, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, peterselie, pompoen, sla, snijbiet, spinazie, suikermaïs, tomaat, wortel	Hysop, komkommer
Rammenas (rettich of daikon)		Komkommer, spinazie
Rozen	Bieslook, komkommerkruid, moederkruid, viooltjes
Salie	Broccoli, erwten, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), rozemarijn, spruiten, venkel	Pompoen
Schorseneren	Bieten, koolrabi, prei, sla, ui
Selderij	Bieten, bloemkool, bonen, broccoli, komkommer, koolrabi, prei, spinazie, tomaat	Aardappel, pastinaak, peterselie, sla, suikermaïs, tarwe
Sla	Aardbei, asperge, courgette, erwten, kervel (tegen luis), knoflook, komkommer, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, pompoen, prei, rabarber, radijs, schorseneren, suikermaïs, tomaat, ui, venkel, wortel, witlof	Pastinaak, peterselie, selderij
Snijbiet (warmoes)	Bieten, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), radijs	Spinazie
Spinazie	Aardappel, aardbei, erwten, fruitbomen, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, rabarber, radijs, selderij, tomaat	Bieten (rode), knoflook, rammenas (rettich of daikon), snijbiet (warmoes)
Spruiten	Aardappel, hysop, salie, tijm	Aardbei, Oost-Indische kers, rozemarijn, tomaat
Suikermaïs	Aardappel, artisjok, aubergine, bonen, erwten, komkommer, meloen, Oost-Indische kers, pastinaak, pompoen, radijs, sla, tomaat, zonnebloem	Bieten (rode), selderij
Tomaten	Aardbei, andijvie, asperges, basilicum, bieslook, borago, knoflook, munt, paprika, pepers, peterselie, prei, radijs, selderij, sla, spinazie, suikermaïs, venkel, wortel	Aardappel, augurk,bloemkool, broccoli, dille, erwten, komkommer, koolrabi, pastinaak, rozemarijn, spruiten, ui, venkel
Tuinbonen	Dille (tegen luis)
Uien	Bieten, bonenkruid, courgette, komkommer, koolrabi, paprika, pepers, schorseneren, sla, veldsla, wortel	Aardappel, bonen, erwten, peterselie, prei, tomaat
Veldsla	Aardbei, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), koolrabi, prei, rabarber, ui
Venkel	Andijvie, erwten, komkommer, salie, sla, witlof	Bonen, tomaten
Witlof	Bieten, sla, tomaat, venkel
Wortelen	Bieslook, dille, erwten, knoflook, kool (bloemkool, rode, witte, savooie of spitskool), prei, radijs, rozemarijn, sla, tomaat, ui, witlof	Munt, bieten (rode)
Zonnebloem	Pompoen, suikermaïs	Aardappel

Tot slot

En nu maar hopen op een goede zomer c.q. een geslaagd groeiseizoen, met voldoende zon, voldoende regen en niet te veel wind.